Gmina: Czersk, powiat: Chojnicki, województwo: pomorskie
Adres: Odry, ul. Długa, 89-650 Czersk
Rezerwat częściowy, ochrona plemiennego cmentarzyska Gotów pochodzącego z początków naszej ery oraz ochrona unikatowych mszaków i porostów rosnących na głazach.
Rezerwat Kręgi Kamienne utworzono 15 września 1958 roku, a jego powierzchnia to 17,37 ha. Jego założenie związane jest ze znajdującym się na tym terenie cmentarzyskiem plemiennym Gotów. Charakterystyczne dla tego miejsca kurhany i kręgi kamienne pochodzą bowiem z początków naszej ery. Ponadto oprócz walorów archeologicznych i kulturalnych miejsce to ma także walory przyrodnicze. Chodzi tu przede wszystkim o mszaki i porosty, które porastają kamienne głazy, a które w takim samym stopniu są chronione.
Cmentarzysko
O kamiennych kręgach w Odrach słyszałam nie raz. Ale co to właściwie jest dowiedziałam się dopiero na miejscu. Ponadto jak się okazuje na terenie rezerwatu znajduje się całe cmentarzysko Gotów, a kręgi kamienne to tylko jeden z jego elementów.
Cmentarzysko w Odrach jest największym tego typu w Polsce, a drugim pod względem wielkości w Europie. W jego skład wchodzi 10 kręgów kamiennych i 30 kurhanów.
Kręgi Kamienne
Kręgi Kamienne to regularne koła (za wyjątkiem jednego) wyznaczane przez wystające pionowo z ziemi duże głazy. Dodatkowo pośrodku znajduje się z reguły jeden lub dwa kamienie. Kręgi są najstarszymi konstrukcjami na terenie cmentarzyska, albowiem układano je w momencie jego zakładania. Przypuszcza się, że służyły one jako miejsca spotkań starszych plemienia, a na ich terenie rzadko znajdowały się groby.
Najmniejszy z kręgów w rezerwacie ma średnicę 15 m, natomiast największy 33 m. W każdym z nich jest od 16 do 29 kamieni wystających ponad ziemię na wysokość od 20 do 70 cm.
Kręgi najlepiej podziwiać z ustawionego w rezerwacie tarasu widokowego.
Kurhany
Co to tak właściwie jest? Kurhany to niewielkie głazy usypane w kopce, pod którymi znajdują się pochówki ciałopalne lub szkieletowe, a czasem jedne i drugie. Mogą być one na różnych głębokościach. Groby ciałopalne znajdują się od 0,5 do 1 m od podstawy kurhanu, natomiast szkieletowe niżej 1,5 do 2 metrów.
Na terenie rezerwatu w Odrach znajduje się 30 kurhanów, których średnica waha się od 8 do 12 metrów. A co za tym idzie na ich terenie odkryto łącznie ponad 600 grobów. Na podstawie badań archeologicznych z kurhanów wydobyto między innymi tradycyjne ozdoby jak i rzymską ceramikę. Znaleziska te można podziwiać oczywiście na Ekspozycji archeologiczno- przyrodniczej w Odrach.
Oczko polodowcowe
Czytając tablicę informacyjną z nazwą „oczko polodowcowe” myślałam, że może mieć to związek z geologią i to będzie tu właśnie opisane. Tym czasem jest to lej ziemny, w którym odnalezione zostały spalone kości ludzkie. Archeolodzy przypuszczają, że chowano tu zmarłych, którzy nie zasługiwali na normalny pochówek. Zarówno kręgom kamiennym jak i temu miejscu towarzyszy wiele ludowych przekonań. Niektórzy twierdzili, że w tym miejscu straszy, a lej powstał ponieważ zapadł się tu kościół.
Kręgi to nie wszystko!
Wchodząc do rezerwatu myślałam, że znajdują się tu w zasadzie tylko kręgi kamienne. A tym czasem jest to miejsce godne uwagi również ze względu na porastające te kręgi porosty. (Na szczęście nie dowiedziałam się tego dopiero po powrocie do domu, tylko przy zakupie biletu. Ponadto każdy zwiedzający otrzymał także lupę, aby te porosty mógł podziwiać.)
Te niewielkie szare, żółtawe, zielonawe, brązowe listkowate rozety są od ponad 30 lat obiektem badań i obserwacji lichenologicznych (pierwszy raz słyszałam to słowo) na terenie rezerwatu. Odnaleźć tu można (jeżeli ktoś potrafi je odróżniać) około 85 gatunków, z czego większość to porosty osiedlające się na głazach. A prawie połowa z nich to gatunki górskie (a przypominam, że rezerwat znajduje się na Kaszubach). Cechą porostów naskalnych jest ich długowieczność i powolne tempo wzrostu. Albowiem po upływie kilkuset lat osiągają one średnicę tylko kilku centymetrów. Dlatego te występujące w rezerwacie mogą mieć nawet ok 1800-1900 lat.
W związku z tym, że porosty występujące w rezerwacie stanowią niezwykły zbiór objęto je ochroną. Z pewnością to co rosło tu kilkaset lat można zniszczyć w ułamek sekundy. Aby temu zapobiec i aby kolejne pokolenia także mogły je podziwiać, należy poruszać się tylko po wyznaczonych ścieżkach i pod żadnym pozorem nie dotykać głazów!!!!!
Słów kilka na koniec
Pisząc o rezerwacie Kręgi Kamienne natknęłam się także na kilka informacji dotyczących nadprzyrodzonej energii w tym miejscu. Podobno ludzie przyjeżdżają tu nawet z daleka aby naładować się nową siłą. Będąc tam też widziałam jak ludzie siedzieli na boso bo podobno lepiej wtedy energia płynie. Nie wiem czy to prawda czy nie. Ale nie zależnie od wszystkiego jest to z pewnością miejsce unikatowe na skalę europejską. Dla niektórych ze względu na historię i kulturę, dla innych ze względu na porosty i mszaki, a dla jeszcze innych magiczną moc. Dlatego też teren ten objęty został rezerwatem i za wszelką cenę należy go chronić. W związku z tym turysto pamiętaj poruszaj się po wyznaczonych ścieżkach i za wszelką cenę nie dotykaj głazów. Albowiem w ułamku sekundy można zniszczyć te unikatowe porosty, które rosną tu od tysięcy lat. A z pewnością nasze pokolenia także chciały by mieć możliwość podziwiania tego miejsca.