Gmina: Ogrodzieniec, powiat: zawierciański, województwo: śląskie
Adres: ul. Zamkowa 28, 42-440 Ogrodzieniec
Zamek Ogrodzieniec w Podzamczu jest bez wątpienia jednym z piękniejszych zamków w Polsce. Swój urok zawdzięcza on zarówno wielkości jak i usytuowaniu na skałach wapiennych. Jego piękno można podziwiać już z daleka, gdyż zbudowany on jest na najwyższym wzniesieniu Jury Krakowsko- Częstochowskiej, (515,5 metra nad poziomem morza)- Górze Janowskiego. Ponadto Ogrodzieniec znajduję się oczywiście na szlaku Orlich Gniazd.
Rys historyczny
W miejscu obecnego zamku istniał już w XII wieku drewniany gród. Niestety został on spalony przez tatarów w 1241 roku. W jego miejscu w XIV wieku król Kazimierz Wielki nakazał budowę nowej warowni na wzgórzu. Stało się to po tym, jak na pobliskiej Górze Birów spalono drewnianą strażnicę obronną. (Gród na Górze Birów w Podzamczu) Zamek w stylu gotyckim wraz z innymi warowniami zabezpieczał południowo- zachodnią granicę Królestwa Polskiego, a opiekę nad nim sprawował Przedbór z Brzezie. W 1386 roku z nadania króla Władysława Jagiełły zamek królewski przeszedł w posiadanie rycerskiego rodu Włodków herbu Sulima. Na przestrzeni lat był on własnością wielu rodów kupieckich, szlacheckich jak również magnackich.
W 1530 roku Seweryn Boner przebudował i rozbudował gotycki zamek do pięknej renesansowej rezydencji. Ze względu na podobieństwo nazwano go małym Wawelem. Ze względu na przepych i bogactwo nie ujmował on jednak niczym królewskiemu Wawelowi. XVI i XVII wiek to okres zarówno największej świetności zamku, jak również wielu najazdów i zniszczeń. Zamku nie oszczędziły ani wojska austriackie, ani potop szwedzki. Mimo wszystko był on wielokrotnie odbudowywany.
Upadek Zamku
Po ostatnim najeździe wojsk szwedzkich na zamek w 1702 roku, został on po raz kolejny zgrabiony i podpalony co spowodowało, że już się nie podniósł. Nieremontowany i nie odbudowany zmienił się w ruinę. Ostatnia mieszkająca w zamku hrabina Zofia Mieroszewska, w 1810 roku, przeniosła się do pobliskiego folwarku. Od tego czasu okoliczni mieszkańcy wykorzystywali kamienie z ruin zamku jako budulec domostw.
W 1885 roku przybył do Podzamcza podróżnik i krajoznawca Aleksander Janowski. Piękno ruin zamku tak zachwyciło przybysza, że w 1906 roku założył on Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, które zapoczątkowało ochronę zamku i podobnych do niego zabytków. Na pamiątkę tego wzgórze, na którym znajduje się zamek nazwano Górą Janowskiego.
W 1973 roku zamek oficjalnie udostępniono do zwiedzania jako trwałą ruinę. Obecnie na zamku wciąż trwają prace mające na celu zabezpieczenie przed dalszym niszczeniem zabytku.
Architektura zamku
Zamek Ogrodzieniec zajmuję łącznie obszar około 3,5 ha. Dawniej obiekt podzielony był na dwie części: Przedzamcze i Zamek górny lub inaczej zwany wysokim.
Przedzamcze
Przedzamcze stanowiło dawniej zaplecze organizacyjne zamku. Na jego terenie znajdowały się stajnie, wozownie, kuźnia, browar jak również gorzelnia. Obecnie na dziedzińcu zewnętrznym można podziwiać tylko pozostałości po murach obronnych. Ich długość wynosi około 400 metrów. Mury zostały znakomicie wkomponowane w znajdujące się tu wapienne ostańce. Na podstawie ich wyglądu nazwano je Wielbłądem, Niedźwiedziem jak również Sfinksem i Lalką.
W pobliżu murów obronnych od strony południowej, zrekonstruowano natomiast salę tortur.
zamek Górny
Zamek górny stanowił dawniej siedzibę króla, w której znajdowała się kuchnia, studnia, a przede wszystkim sypialnie i komnaty mieszkalno- reprezentacyjne. Wokół zamku wysokiego znajdował się tak zwany dziedziniec pański, wokół którego biegły krużganki. Na tym poziomie znajdowała się również kuchnia zamkowa ze wspomnianą już studnią. Mieściły się tu również izby mieszkalne dla kucharzy. Pod kuchnią nie zabrakło oczywiście spiżarni. Obecnie w miejscu tym znajduje się stylowa karczma rycerska. Na wyższych piętrach zamku były oczywiście takie pomieszczenia jak sypialnie, jadalnie, skarbiec, zbrojownia oraz komnaty mieszkalne.
Na zamku nie mogło zabraknąć oczywiście punktów, które pełniły funkcję obserwacyjną i obronną. Mowa tu oczywiście o wieżach. W Ogrodzieńcu wieże te wybudowano na skałach, a jedna z nich pełniła dodatkowo rolę więzienia.
Od południa zamku znajduje się także dobudowana odnoga nazywana „kurzą stopą”. Miejsce to powiększało pomieszczenia mieszkalne i dodatkowo zabezpieczało zamek. Po obu stronach kurzej stopy są dwa dziedzińce. Mniejszy nazwano „ptasznik”, prawdopodobnie dlatego, że pełnił on rolę gospodarczą i trzymano w nim ptactwo domowe.
Dla mnie zamek Ogrodzieniec to niezwykłe dzieło dawnych architektów i budowniczych. Po pierwsze jest to ogromna budowla, w której wszystko miało swoje miejsce i spełniało określone funkcje. Po drugie natomiast, nie do wiary jest to jak wspaniale zostało to wkomponowane w występujące tu skały. Mimo to że zamek stanowi obecnie trwałą ruinę to przetrwał on wiele wieków i wiele wojen. My natomiast możemy nadal podziwiać jego ogrom i tylko wyobrażać sobie jego dawną potęgę.
